Kalaatan om Kahasaan do Koponuapan (Koropson)

Di kavavagu, nagakaom upisol takavas do Koupisan Vaig Sabah sabap no do minaganu, ka, do susuap kiginumu RM114.5 Lizong. Usin diti no ii baagi pinoguhi ("kickback") doid dioho mantad hoogo do kalaja kuntilik kiginumu do RM3.3 bilion. Tumanud abal di vagu nogi kozo, kalaja kuntilik nopo diti nga' tuutulus do pinobuzu do Komontilian Hongkod kogompit kumaa Koupisan Vaig Sabah om au nokoiho Komontilian Sabah ii monoina do Koupisan Vaig.

Tumanud do undang-undang, isai nopo tuhun ii nagakom au' kavasa do tuutulus pahasaon sahagi do nokoimagon do nakahasa tuhun dii sabap no do nakaatu do mombibisala (court judge) do totootopot do nakadaandang tuhun dii do undang-undang.

Naamot diti, kanou mongiho nunu komozon mokisuap toi koropson diti om nunu vaza ngaavi dii.

Kikomozon o koropson do "kahasaan momoguno kuasa ii pinahansanan montok no do kountungan sondii." (“the abuse of entrusted power for private gain”)

Tumanud tuhun tabaa, abaagi do tohu baagizan o koropson, "grand", "petty" om "political".

Miho alatian o "grand" do poinghohobi ginazo toi hoogo. Koropson diti kokomoi do koimaan upisol takavas do kopolintaan do manaak kopoihaan toi kopomolotian di au otopot kokomoi do polisi toi kapaapanaai do kopolintaan gisom kapanaak kosivatan kumaa huguan do maganu kavasian toi kounalan om momolugi do tuhun songovian.

Koropson do "petty' kokomoi do upisol tosiibo do kopolintaan ii kahasa momoguno kuasa di pinahansanan doid dioho songian do monoina do tuhun toomod ("ordinary citizens") ii kuminam mogium kosokodungan, miaga do id pongusapan, sikul, pindaahanan, polis om suvai po koupisan.

Koropson "politik" kokomoi do koponipuan mantad huguan / tuhun politik maza do polisi, kotinanan om kootulan id kapamaagizan do koumatan, kousinan, kotos om sokodung suvai mooi do kotihombus o kuasa, ningkokoton om pinuavangan dioho.

Nontodonon do Korposon
Iso pinonoizukan id Pogun Sina popokito do kivaa tanda do okito id tutok ula-ula do tutun songian kivaa susuap.

Dadi tumimpuun nangku id tutok o kohizaban do monoimo do susuap? Noihaan do tanak ii maan "suapo" do mohoing dioho gumazo miampai pomusaavan do ingkaa no ii kotunud. Ka di mohoing, "Nung avasi naangazan nu id sikul, bohizan ku iziau do talipon." Kuminam nodii kozo ii tanak do balajal. Avasi! Kaanu isido do talipon nung avasi naangazan id sominiisin. Songian do au avasi, hodongon isido. Au kaanu vava. Ingkuo tanak dii do gumazo?

Nakahasa nangku ii mohoing do momoguno kuasa dau sabaagi do mohoing?
Kapanaak nangku iti do "values" ii nakahasa kumaa di tanak?

Nunu ii kaanu mangantob tuhun do mimang di nakahasa?

1. Koponontudukan tavasi om kotunud mantad mohoing;
2. Kopongia'an adat do kahasa (kidouso) do maganu susuap;
3. Kosivatan kaanu kumalaja miampai kouha gaji;
4. Polisi om lahan manahob koponuapan om undang-undang kopongukuman sontob kogompit;
5. Tiuvan mantad huguan ngaavi id nombo nopo kaganaan;
6. Tuutulus papanaon kootulan papahas tikid upisol polinta ii noihaan minonoimo susuap;
7. Tuhun mamasok ii popointahang do kahasa koimaan monuap om monoimo susuap. 

 Vaza do Koropson

1. Au' komogot toi kobuu o kavasian om katapatan;
2. Tuhun ii momoguno kozo do kosokodungan au' kotoimo dii. Ii nogi tuhun ii au momoguno kosokodungan ii kaanu do sokodung;
3. Hobi pinagon projek sabap do au' opongo ii miampai usin ii pinoobi;
4. Kalaja ii nopongo au' avasi om au kataan;
5. Ii puavang hobi mimpuavang om ii mosikin hobi komosikin;
6. Komosikin o pogun;
7. Kuasa piigit-igit tinimungan tuhun ii okuudi songian piagahon ginumu tuhun mamasok;
8. Kalaja koupisan au' kapanau nung aiso usin "grease" (usin tumau):
9. Kapanaak kohigaganan toi kosusaan kumaa sontob di au kosokodung koimaan do koropson, hobi no di popoluput dii.

Mooi do au gumahoi ii hongon tanauh do undang-undang, avasi om kotunud do au' humizab do kaanu daa kosivatan do mokisuap toi sumubo id koimaan diti. Songian kotimpuun, katagi ii miaga do 'dadah' om osusa nodii do tumood gisom no do asagkom do papapanau do undang-undang.